17 mei De machtige mode-industrie vertoont scheuren
Het zorgvuldig opgebouwde imago van mode, vol glitz, glamour en droombeelden waarbij we zo graag wegdromen, begint scheuren te vertonen. Iedereen weet en voelt dat de huidige mode-industrie onhoudbaar is.
Niet alleen omdat we de aarde uitputten en mensen ver weg de prijs laten betalen voor onze drang naar trends, maar ook omdat we menselijke waarden zoals wie we zijn vercommercialiseren en uitbuiten voor economische doeleinden. Het is tijd om met een kritische blik en vanuit een academisch perspectief naar het modesysteem en haar dynamiek met de maatschappij te kijken. Dat is wat Daniëlle Bruggeman, de nieuwe lector mode aan ArtEZ wil realiseren. Niet alleen binnen ArtEZ, maar samen met partijen die een aandeel hebben in deze industrie.
Interview Daniëlle Bruggeman
Lector Modevormgeving ArtEZ
“Als we willen dat de mode-industrie radicaal verandert, dan is voor mij de eerste stap dat we beter begrijpen wat mode is. Het gaat dan om het systeem, maar ook de waarden die hierin verankerd liggen. Als we hiervan een goede analyse hebben, kunnen we kijken naar wat mode óók is of kan zijn. Dit is zoeken en niet altijd even makkelijk, ook omdat mode vaak onderschat wordt.
Veel mensen, ook binnen de wetenschap, zien mode als iets oppervlakkigs. Het is niets meer dan uiterlijk vertoon binnen de heersende consumptiemaatschappij, maar dat is niet zo. Net als andere culturele uitingen is mode een materialisering van de tijdsgeest waarin we leven. Wat we dragen is het resultaat van de keuzes die de mode-industrie maakt, beïnvloed door wat er speelt in de maatschappij.
Wanneer we het modesysteem gaan analyseren, moeten we dit in context van de maatschappij doen. Zo kunnen we er niet omheen dat de industrie onderdeel is van het kapitalisme, waarin economische waarden vaak prevaleren boven de menselijke waarden. Als je dat op mode betrekt, denk je al snel aan dehumanisering in de toeleveringsketen, maar het gaat net zo goed over de manier waarop we mensen afbeelden: als een object ten dienste van een merk en de industrie.
De mode-industrie is door de jaren heen uitgegroeid tot een wereldwijd systeem dat zichzelf in stand houdt en alsmaar groeit. Wanneer we haar constant op dezelfde manier blijven voeden, zal verandering uitblijven. We zullen op zoek moeten naar alternatieven om de industrie op een andere manier vorm te geven en met andere input. Ik denk dat onderzoek en onderwijs hierbij een hele belangrijke rol spelen.
“Mode is uitgegroeid tot een systeem dat zichzelf in stand houdt en alsmaar groeit”
Een interdisciplinaire research community
Om de mode-industrie beter te begrijpen, werk ik binnen het lectoraat aan de ontwikkeling van drie hoofdlijnen. Eén hoofdlijn is die mode op systeemniveau onderzoekt. Het onderzoek richt zich bijvoorbeeld op alternatieven voor de wijze waarop de industrie nu is ingericht. Echte antwoorden zijn er nu nog niet, maar je ziet wel dat steeds meer ontwerpers het systeem bevragen. Een mooi voorbeeld is Elisa van Joolen die met haar project ‘Invert Footwear’ schoenen van Nike en Converse binnenste buiten keerden, waardoor ze hun merkidentiteit verloren.
Een tweede richting kijkt veel meer naar de menselijke waarden binnen de industrie. Denk aan de identiteit van de drager, de maker en weten waar je kleding vandaan komt. Het kan gaan over de rol en impact die kleine en lokale initiatieven kunnen hebben en sociaal ondernemerschap.
De derde richting is onderzoek naar materialen en innovatie. Nieuwe materialen zullen in de toekomst een grotere rol spelen in hoe kleding wordt ontworpen en eruit gaat zien. We noemen dat ‘material agency’. Een goed voorbeeld is het materiaal MycoTex, dat van mycelium is gemaakt (wortel van een paddenstoel). Ontwerper Aniela Hoitink ontwikkelt dit materiaal om uiteindelijk toegepast te kunnen worden als textiel. Het materiaal ‘leeft’ en wordt als het ware om het lichaam heen geboetseerd tot een kledingstuk, zonder dat daar garens aan te pas hoeven te komen.
Om deze onderzoeksrichtingen vorm te geven, zou ik graag een interdisciplinaire research community opzetten waarin alle partijen uit het mode-ecosysteem vertegenwoordigd zijn, dus docenten, studenten, productie, merken, journalisten, etc. Op deze manier kunnen we theoretisch onderzoek koppelen aan praktijkonderzoek en concrete toepassingen. Met deze aanpak is mijn voorganger, José Teunissen, gestart. Zij heeft het Centre of Expertise Future Makers opgezet als onderdeel van het ArtEZ Modelectoraat. Binnen dit centre hebben we verschillende projecten opgezet waarbij professionals uit de industrie en universiteiten samenwerkten, zoals Going Eco Going Dutch.
“Material agency gaat over materialen die in de toekomst een grotere rol zullen spelen”
‘Star designer’ niet meer van deze tijd
Vanuit het lectoraat ben ik ook nauw betrokken bij de fashion masters. Zo is Pascale Gatzen bezig met een radicaal nieuw curriculum voor de master Fashion Design. Op dit moment worden via workshops onderdelen van dit programma onder de aandacht gebracht, om zo september 2018 studenten een mooi programma te kunnen bieden. Binnen de nieuwe opzet gaan we veel meer naar ‘value based’ onderwijs.
We willen dat studenten kritischer gaan kijken naar hun eigen rol binnen de modeketen en zelf doelen en criteria opstellen waarop ze beoordeeld willen worden. Het uiteindelijk resultaat van dit proces hoeft van ons geen collectie te zijn. Studenten kunnen afstuderen met iets heel anders wat ze zelf gecreëerd hebben. Het worden van een ‘star designer’, zoals een Karl Lagerfeld, en onderwijs gericht op het maken van collecties, is wat ons betreft niet meer van deze tijd. Ik denk ook dat de ‘star designer’ droom die bij sommige studenten misschien aanwezig is, deels conditionering is. Het lijkt het hoogst haalbare – binnen het traditionele en onhoudbare modesysteem.
Mijn lectorale rede die ik 25 april gaf, heeft de naam ‘Dissolving the Ego of Fashion’. Dit kan je op meerdere manieren interpreteren en het ego van de ‘star designer’ is daar één van. Een ander voorbeeld is de modejournalistiek. Magazines staan vaak in het teken van de industrie, in plaats van dat ze deze kritisch bevragen. Binnen ArtEZ is Hanka van der Voet, hoofd van de master Fashion Strategy, met dit onderwerp bezig. Zij wil hier verandering in brengen en lanceerde in februari het kritische, maar ook visueel aantrekkelijke tijdschrift Press & Fold | Notes on making and doing fashion.
Door mode vanuit een wetenschappelijk perspectief te benaderen, hoop ik dat het kritisch bevragen van de industrie makkelijker wordt. Niet dat er nu geen kritisch geluid is, ik gaf eerder het voorbeeld van ontwerpers als Elisa van Joolen, maar de uitdagingen waar we als maatschappij en industrie voor staan zijn groot. Om het ego van de mode-industrie weer terug te brengen naar menselijke waarden, waar interactie tussen mensen centraal staat in plaats van merken of de industrie, heb ik het gevoel dat we het modesysteem vanaf de wortel moeten opschudden. Dan beginnen we bij het begin: wat is mode?”
De mode-industrie ligt al een aantal jaar voor meer dan één reden onder vuur, van klimaatimpact tot het gebrek aan diversiteit onder modellen. Een groeiende groep consumenten, maar ook binnen de industrie zelf, neemt de behoefte aan radicale verandering toe. Alleen niemand lijkt precies te weten hoe en tegelijkertijd dendert de industrie door. In deze vierdelige serie #changemakers geven we innovatieve denkers de ruimte hun visie te delen op de rol die onderwijs hierbij zou kunnen spelen. In dit deel Daniëlle Bruggeman, sinds januari 2017 lector Mode aan ArtEZ.
Lectorale rede Daniëlle
Op 25 april gaf Daniëlle haar lectorale rede ‘Dissolving the ego of fashion’. Ze deelde haar visie op het modesysteem, de richting die ze op wil gaan met het modelectoraat en ging in gesprek ging met professionals uit de industrie. Ook werd de publicatie ‘Dissolving the Ego of Fashion: Engaging with Human Matters’ gepresenteerd. Deze is via ArtEZ Press te bestellen.
ArtEZ Fashion Professorship, ‘Dissolving the Ego of Fashion Engaging with Human Matters’. Inaugural lecture dr. Daniëlle Bruggeman, April 25, 2018. Foto door: Sifra Kock
“Ik hoop een research community op te zetten met alle partijen uit het mode-ecosysteem”
Over Daniëlle
Werkervaring
Jan 2017-heden: Lector mode, ArtEZ (Arnhem)
Nov 2015-apr 2017: Docent kunst en mode filosofie, Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (Den Haag)
Sep 2014-feb 2016: Docent ‘Appearance and Research, Fontys Academie voor de creatieve industrie (Tilburg)
Feb 2015-nov 2015: Onderzoeker Vlisco en Radboud Universiteit Nijmegen
Jan 2010-nov 2014: Promovenda, Radboud Universiteit Nijmegen
PhD onderzoek:
More Than Meets the Eye: Dutch Fashion, Identity and New Materialism” – a research on the fluid, performative and embodied dimensions of identity in various case studies of Dutch fashion, as part of the interdisciplinary project “Dutch Fashion Identity in a Globalised World”.
Daniëlle was ook gastonderzoeker bij Parsons in New York en London College of Fashion.
Opleiding
2010-2014: PhD cultuurwetenschappen, Radboud Universiteit Nijmegen
2004-2008: bachelor en master cultuurwetenschappen, Radboud Universiteit Nijmegen
2003-2004: psychologie, Radboud Universiteit Nijmegen
State of Fashion
ArtEZ organiseert eind mei samen met State of Fashion het event het ‘Fashion Colloquium: Searching for the New Luxury’. Professionals uit de industrie, het bedrijfsleven en wetenschappers komen bij elkaar en gaan samen op zoek naar de ‘new luxury’ in de mode-industrie. Ook staan er een aantal onderzoeksprojecten van het Centre of Expertise Future Makers tentoongesteld op de LAB-tentoonstelling van State of Fashion.
State of Fashion is het eerste internationale mode-event dat zich volledig richt op een duurzamer en eerlijker modesysteem. De tentoonstelling ‘searching for the new luxury’ vindt van 1 juni tot en met 22 juli 2018 plaats in De Melkfabriek in Arnhem. Curator van State of Fashion 2018 is José Teunissen, dean school of design & technology bij het London College of Fashion. Zij was ook lector Mode bij ArtEZ.
Interessante links
Geen reactie's