Hoe duurzaam is biologisch katoen?

De meest gebruikte stof in de duurzame mode-industrie is toch wel ‘biologisch katoen’. Dit is een alternatief voor het vervuilende conventionele katoen dat helaas nog veel gebruikt wordt. Voor een T-shirt wordt maar liefst 2700 liter water gebruikt. Het biologisch katoen verbruikt 91% minder water en er worden geen schadelijke chemicaliën gebruikt. Beter voor de natuur en de katoenboeren dus. Daarnaast heeft biologisch katoen vele andere voordelen zoals stevigheid, zachtheid en de verfbaarheid.

Dit blog is geschreven door Maud Diender. Zij studeert af aan de opleiding Fashion and Textile Technologies. Eindredactie Nanette Hogervorst.

Wat is katoen?

Voordat we toelichten waarom biologisch katoen wat ons betreft duurzamer is dan conventioneel katoen, lichten we eerst eens toe wat ‘katoen’ nu eigenlijk is.

In de textielindustrie kennen we drie soorten vezels. Vezels zijn de kleinste stukjes waaruit een garen is opgebouwd. We kunnen een verdeling maken in: plantaardige vezels, dierlijke vezels en synthetische vezels. Bij plantaardige vezels kun je denken aan katoen, vlas, jute en kokos. Deze vezels zijn dus afkomstig uit planten. Onder dierlijke vezels vallen onder andere: wol en zijde en bij synthetische vezels kun je denken aan: polyester en nylon. Katoen is afkomstig van de katoenplant en is daarom een natuurlijke vezel. Dat maakt katoen ook meteen vegan.

Over conventioneel katoen

Katoen is een belangrijk materiaal in de kledingindustrie. Op dit moment wordt ongeveer de helft van alle kleding gemaakt van katoen. Het materiaal is zo populair omdat het veel goede eigenschappen heeft en goedkoop is om te produceren. Een paar van deze goede eigenschappen zijn:

• Stevig, waardoor katoen lang meegaat
• Comfortabel en zacht op de huid
• Makkelijk te verven
• Luchtdoorlatend waardoor de stof luchtig aanvoelt
• Vocht absorberend

Nadelen conventioneel katoen

Helaas kleven er ook veel nadelen aan katoen, zo is zij enorm vervuilend en brengt hoge gezondheidsrisico voor mensen met zich mee. De nadelen van katoen zijn:

Waterverbruik

Om 1kg katoen te maken is er zo’n 8000 liter water nodig. Dit betekent dat voor een doorsnee t-shirt zo’n 2700 liter water is verbruikt. Dit is genoeg om een mens 900 dagen te onderhouden.

Grondverbruik

Het probleem bij katoen is dus dat het dus enorm veel water nodig heeft. Niet al het water dat gebruikt wordt bereikt uiteindelijk de wortels van de katoenplant. Een groot deel vloeit weg over het land. Het water dat gebruikt wordt is vaak niet helemaal zuiver en bevat onder andere veel zout. En dat is een van de grote problemen. Als er namelijk veel zout in de grond terecht komt stijgt het zoutgehalte. Planten kunnen hier niet tegen en kunnen op deze grond niet goed groeien. Uiteindelijk wordt de grond zelfs onbruikbaar door teveel zout in zit. De katoenteelt moet dan verplaatst worden naar een ander stuk grond, en uiteindelijk wordt er steeds meer grond onbruikbaar.

Chemische bestrijdingsmiddelen

Er worden veel chemicaliën gebruikt om onkruiden en organismen weg te houden bij de katoenplant. Wist je dat ongeveer 16% van alle insecticiden voor katoen wordt gebruikt? Verder zijn er ook chemicaliën nodig om te zorgen dat de katoenplant beter groeit. Deze chemicaliën tasten de grond aan waar de katoen verbouwd wordt en ook het water in de omgeving. Daarnaast zijn chemicaliën erg schadelijk voor de boeren die werken in de katoenteelt, en is het gevaarlijk als deze chemicaliën in het drinkwater en voedsel terecht komen.

Over biologisch katoen

Omdat conventioneel katoen zo vervuilend is, gebruiken duurzame merken eigenlijk altijd biologisch katoen. Dit materiaal houdt meer rekening met mens, natuur en is vegan.

Waterverbruik

Er zal altijd water verbruikt moeten worden voor de productie van katoen. Het is alleen tot op heden onduidelijk of biologisch katoen écht minder water verbruikt. Als we naar onderzoeken kijken of een rondgang doen onder experts, blijken en er verschillende onderzoeken, met uiteenlopende resultaten en verschillende visies hierop. Wel durven we te zeggen dat biologisch katoen idealiter verbouwd zou moeten worden in delen van de wereld waar van nature genoeg water is, denk aan regen water, en het land dus niet extra geïrrigeerd zou moeten worden.

Grondgebruik

Doordat er geen chemicaliën worden gebruikt, raakt de grond niet uitgeput en kan die grond weer voor meerdere gewassen gebruikt worden.

Chemische bestrijdingsmiddelen

Biologisch katoen wordt verbouwd zonder gebruik te maken van chemicaliën. Het werken in de katoenteelt op deze manier niet meer schadelijk voor de boeren. Nog een pluspunt van het weglaten van de chemicaliën is dat een kledingstuk van biologisch katoen heerlijk zacht aanvoelt.

CO2-uitstoot

Het telen van biologisch katoen verbruikt maar liefst 62% minder energie dan conventioneel katoen.

Helaas is minder dan 1% (p. 131) van al het katoen op dit moment biologisch en gecertificeerd. Wel is er een sterke stijging te zien in de verbouwing van biologisch katoen. Dat is dus hoopvol voor de toekomst.

Is jouw kledingstuk van biologisch katoen duurzaam?

Duurzaam voor de Sustainable Fashion Gift Card betekent goed voor mens, milieu, dier en ethisch handelen. De aanduiding ‘biologisch katoen’ zegt alleen dat de grondstof van het kledingstuk duurzamer is dan conventioneel katoen. Dit is maar een klein onderdeel van het hele productieproces. Het zegt bijvoorbeeld niets over de arbeidsomstandigheden waaronder een katoenen kledingstuk is gemaakt. Wil je zeker weten dat jouw biologisch katoenen kledingstuk volledig duurzaam is geproduceerd, dus van katoenplantage tot en met de fabriek waar het in elkaar is gezet, check dit dan separaat. Gelukkig zijn er een aantal veel gebruikte certificeringen voor biologisch katoen die nagaan of het katoen biologisch wordt geteeld en of de arbeiders in de keten goed worden behandeld.

Keurmerk: GOTS

Een bekend certificaat voor biologisch katoen is GOTS. Dit staat voor: Global Organic Textile Standard. Heeft een kledingstuk dit certificaat, dan mag je als consument erop vertrouwen dat het biologische katoen van jouw T-shirt ook écht biologisch is.

Voor het verkrijgen van een GOTS-certificaat moeten katoenboeren aan bepaalde eisen voldoen. Bestaat het kledingstuk voor tenminste 70% uit biologisch katoen, dan krijgt hij het label: ‘made with organic cotton’. Wanneer een kledingstuk voor meer dan 95% uit biologisch katoen bestaat, dan wordt het label ‘organic’ gebruikt. Het mooie van dit certificaat is dat er -naast de grondstof- ook gekeken wordt naar de arbeidsomstandigheden. Er wordt gekeken of de katoenboeren veilig kunnen werken en of ze een goed loon krijgen. Verder wordt er ook naar de rest van het productieproces gekeken. Van de grondstof- en vezelproductie, naar het doek, naar het uiteindelijke kledingstuk.

Wanneer we als SFGC checken of een merk voldoet aan onze duurzaamheidseisen, dan accepteren we GOTS en de onderstaande keurmerken als duurzaam.

• Fairtrade cotton
• Fairtrade Textile Production Standard
• Naturtextil ivn zertifiziert best

Let op chemicaliën bij het verven van katoen

Katoen heeft van zichzelf een beige-achtige kleur. Het katoen zal dus in de meeste gevallen nog geverfd moeten worden om de gewenste kleur te krijgen. Wanneer katoen geen certificeringen heeft zoals OEKO-Tex, REACH, GOTS, BlueSign, etc. is de kans groot dat de verfstoffen chemicaliën bevatten. Dan worden er synthetische verfstoffen gebruikt in plaats van natuurlijke verfstoffen. De reden hiervoor is simpelweg omdat synthetische verfstoffen een stuk goedkoper en in alle kleuren te verkrijgen zijn.

Bij natuurlijke verfstoffen ben je afhankelijk van de kleuren die in de natuur voorkomen. Synthetische verfstoffen kunnen negatieve gevolgen hebben voor zowel de natuur als mens. De chemicaliën kunnen bijvoorbeeld een verhoogde kans op kanker geven of tot allergieën leiden. Deze verfstoffen zijn namelijk niet biologisch afbreekbaar en resten worden vaak in rivieren gedumpt. Met als gevolg vervuilde rivieren die de kleur van de verf krijgen. Rivieren waar de bevolking in leeft. River Blue is een mooie, maar schokkende documentaire die dit probleem in beeld brengt.

Is biologisch katoen zonder certificaat net zo duurzaam als met certificaat?

Niet al het biologisch katoen dat gebruikt wordt is voorzien van een certificaat. Ook hebben de meeste merken zelf geen certificaat, maar kopen ze katoen in van leveranciers die wel in het bezit zijn van een certificaat. De reden hiervoor is dat certificaten veel geld kosten en merken, zeker kleine duurzame merken, dat niet altijd hebben.

De visie van de SFGC stelt dat ethisch handelen onderdeel is van duurzaamheid. Een certificaat zou dus een duurzaamheidsstrategie en ambities van een bedrijf moeten onderstrepen. Puur en alleen een certificaat voeren om als duurzaam bedrijf bestempeld te kunnen worden, is voor de SFGC géén duurzaamheidsstrategie. Een belangrijke reden voor dit standpunt is dat in de wereld van certificeringen, helaas, fraude voor komt. Een certificaat zegt dus niet alles. Mode- en lifestyle merken die geen certificaat hebben, maar zich wel verdiepen in hun toeleveringsketen, kunnen aantonen met welke leveranciers zij samenwerken, goede contacten met hun leveranciers onderhouden, langs gaan om de productie te checken, en samenwerkingen aangaan voor de langere termijn, zijn wat de SFGC betreft net zo duurzaam als bedrijven met certificering.

Hoe verzorg je biologisch katoen?

Wanneer we een kledingstuk negen maanden langer dragen, verminderen we onze Co2-uitstoot, water- en afvalgebruik met 20-30%. Dragen wat je al hebt, is dus doorgaans duurzamer dan iets nieuws kopen. Door een kledingstuk goed te verzorgen, blijft het langer mooi en gaat het langer mee.

Biologisch katoen is een makkelijke stof die niet veel zorg nodig heeft. Was het kledingstuk sowieso niet te vaak, dit is helemaal niet nodig. Vooral jeans hoef je echt maar eens in de paar maanden te wassen. Even luchten is vaak al voldoende. Vaak wassen zorgt namelijk voor onnodige slijtage in de vezels. Je kleding te warm wassen is ook niet nodig, maximaal 30 graden is prima. Een kledingstuk dat je net hebt gekocht, was je in het begin apart. De verf op het biologisch katoenen kledingstuk kan namelijk de eerste paar wasbeurten iets afgeven. Voor de rest is het vooral belangrijk dat je met zorg met je kledingstuk omgaat. Maar dat geldt natuurlijk niet alleen voor biologisch katoen.

De stof heeft dus vele mooie voordelen, maar er zijn enkele nadelen waar je rekening mee kan houden. Deze nadelen gelden trouwens voor zowel biologisch als conventioneel katoen. De belangrijkste nadelen zijn:

• Kreukt sneller
• Kan gaan krimpen
• Kleur kan na verloop van tijd vervagen

Welke Innovaties spelen er op gebied van katoen?

Zijn er opties die nog beter zijn dan biologisch katoen? Hoe kunnen we het gebruik van biologisch katoen nog duurzamer inzetten?

Circulair

Begin 2023 in Amsterdam een volledig circulaire textielfabriek, waar ook katoen gerecycled gaat worden. Ook is tweedehands kleding van katoen, katoenen kleding gemaakt van reststoffen, en kleding van gerecycled katoen, vaak gemaakt van conventioneel katoen. In een ideale wereld, zouden ook deze katoenen kledingstukken niet van conventioneel katoen zijn, maar enkel van katoen dat goed is voor mens en milieu. Hiervoor is het belangrijk dat ook biologisch katoen uiteindelijk circulair wordt ingezet. Gelukkig zijn steeds meer merken bezig om te kijken hoe ze hun kledingstukken van biologisch katoen circulair kunnen maken. Een mooi voorbeeld hiervan is Mud Jeans, die gebruik maken van gerecycled en biologisch katoen. Hun jeans kan je leasen maar ook weer terugsturen nadat je jouw jeans hebt afgedragen.

Raddis Cotton

Een Nederlands-Indiase organisatie die als één van de eersten ter wereld een regeneratieve katoenwaardeketen aan het realiseren is. Regeneratie gaat puur over positieve impact maken voor mens, milieu en dier. Zo staan er naast het katoen allerlei andere gewassen op het land met elk een eigen functie: bijvoorbeeld maïsplanten of mangobomen breken de wind, afrikaantjes fungeren als natuurlijke plaagbestrijders en peulvruchten voegen de benodigde stikstof toe aan de bodem. Dat ecosysteem levert niet alleen katoen op, maar ook voedsel voor het hele gezin.

Katoen is voor Raddis Cotton dus een middel om positieve impact te creëren. Zo wordt de bodemvruchtbaarheid verbeterd, koolstof wordt vastgelegd in de bodem, het watervasthoudend vermogen wordt vergroot en biodiversiteit wordt hersteld. Zo creëert Radis Cotton een heel ecosysteem.

Raddis Cotton werkt tevens aan een keten waar niet alleen het proces tot aan het kledingstuk zelf geheel op een duurzame wijze verloopt, maar ook het hergebruik na de eerste levensfase tot en met de laatste stap waarin de katoen als voeding voor de bodem weer terug de grond in kan.

Galy

Braziliaanse start-up die met behulp van biotechnologie katoen kweekt  uit cellen in een fabriek. Er komt dus geen katoenplantage aan te pas. In 2020 won Galy de Global Change Award, welke jaarlijks wordt uitgereikt door de H&M Foundation.

Wil je (nog) meer weten? Dan vind je in deze lijst bronnen die we voor dit artikel hebben gebruikt.

Meer SFGC pioniers die gebruik maken van biologisch katoen