Hoe duurzaam is Tencel™ (of lyocell)?

Tencel™ is een relatief nieuw en enorm duurzaam materiaal dat dertig jaar geleden op de markt kwam. De kans is groot dat je het materiaal bij veel duurzame merken al voorbij hebt zien komen. En dat is niet zo gek, het is één van de duurzaamste niet-gerecyclede stoffen op moment en het heeft vele mooie eigenschappen. Zo is de stof net zo zacht als zijde, net zo sterk als polyester en ademt het beter dan katoen. En heb je een voorkeur voor vegan materialen? Dan is Tencel™ iets voor jou, het is namelijk 100% vegan.

Dit blog is geschreven door Maud Diender. Zij studeert af aan de opleiding Fashion and Textile Technologies. Eindredactie Nanette Hogervorst.

Als je weleens op het label kijkt van duurzame merken, komt je regelmatig de stoffen lyocell en tencel tegen. Dit zijn twee verschillende namen, voor vrijwel dezelfde stof. Tencel™ is alleen gemaakt door het Oostenrijkse bedrijf Lenzing AG. Zij maken vele verschillende stoffen, één daarvan is lyocell en doen dit onder de merknaam Tencel™. Tencel is dus gewoon Lyocell.

Wat is Lyocell?

Lyocell is gemaakt van cellulose en cellulose is het hoofdbestanddeel van bomen en planten. Het vormt de basis voor veel textielvezels. Bij lyocell komt deze cellulose uit houtpulp. Deze houtpulp is voornamelijk afkomstig van eucalyptusbomen. Ondanks dat lyocell dus een plantaardige vezel is, wordt het toch kunstmatig genoemd, omdat er redelijk wat chemicaliën nodig zijn om houtpulp te bewerken tot vezel. De chemicaliën die bij lyocell worden gebruikt zijn minder belastend voor het milieu in vergelijking met bijvoorbeeld de stof viscose dat ook van houtpulp gemaakt wordt. Viscose wordt veel door fast fashion merken gebruikt. Maar later meer over de nadelen van viscose.

Na katoen en polyester is deze houtcellulose het belangrijkste materiaal in de wereldwijde vezelproductie. Viscose omvat ongeveer 79% van alle houtcellulose vezels die er op de markt zijn. De overige zijn: Acetate, Modal en Cupro. Deze materialen worden ook gemaakt uit houtcellulose. De duurzamere variant van viscose, lyocell omvat slechts 4,3% van alle houtcellulose materialen.

Verschil Tencel™ en lyocell?

Het verschil tussen beide stoffen, is dat wanneer je een kledingstuk gemaakt van Tencel™, draagt, je met de zekerheid dat de stof aan de kwaliteits- en duurzaamheidseisen van Lenzing AG voldoet. Je mag er dan vanuit gaan dat het gebruikte hout afkomstig is uit verantwoord geplante bossen en dat er gebruik wordt gemaakt van het closed-loop systeem, waarbij dus 99% van het gebruikte water en het niet-giftige oplosmiddel wordt hergebruikt bij een volgend productieproces van Tencel™. Wanneer een merk alleen met lyocell werkt, dan kan je er niet vanuit gaan dat dit productieproces is gevolgd.

Voor meer informatie lees het rapport van Fashion For Good over duurzame man-made cellulosevezels.

Waarom gebruiken duurzame merken vaak stoffen van Tencel™?

Laten we beginnen bij het begin. Zo is het goed om te beseffen dat Tencel™ geen 1 op 1 vervanger van een niet duurzaam materiaal zoals bijvoorbeeld biologisch katoen ➝ katoen. Het is echter wel ooit geïntroduceerd is als de vervanger van viscose. Lenzing AG kwam namelijk met een oplossing voor het vervuilende viscose. Zij besloten dat het productieproces veel duurzamer kon en kwamen met oplossingen voor onder andere het gebruik van schadelijke chemicaliën en ontbossing. In de MADE-BY environmental benchmark fiber classification, zien we dan ook dat Tencel onder de niet gerecyclede stoffen, als één van de duurzaamste wordt gecategoriseerd.

Eucalyptusbomen

Tencel™ is afkomstig van voornamelijk eucalyptusbomen uit bossen met het FSC-keurmerk. De bossen die Lenzing hiervoor gebruikt zijn voor meer dan de helft in eigen beheer en komen onder meer uit Europa, Amerika, Canada en Scandinavië. Je leest op deze pagina waar het hout van Lenzing exact vandaan komt. Het hout wordt veelal verbouwd op gronden waar de bodemkwaliteit erg laag is. Dat betekent dat er geen landbouw op deze grond mogelijk is, maar dat de eucalyptusbomen er prima kunnen groeien. Ook wordt zoveel mogelijk hout in een buurland verder bewerkt. Zo hoeven de grondstoffen geen grote afstanden af te leggen voor de productie. Dat zorgt weer voor een lagere CO2 uitstoot.

Closed-loop systeem

Zoals eerder genoemd, wordt bij de productie van Tencel™ gebruik gemaakt van een zogenaamd closed-loop systeem. Dit betekent dat 99% van het water en oplosmiddel dat gebruikt wordt voor de productie hergebruikt wordt. Zo worden de oplosmiddelen niet in de rivieren geloosd. Ook wordt er sowieso geen gebruik gemaakt van het vervuilende koolstofdisulfide. In plaats hiervan wordt een veel minder schadelijke stof gebruikt die de afkorting NMMO heeft. De meeste Tencel™ vezels zijn ook nog eens biologisch afbreekbaar of composteerbaar. Naast de voordelen voor het milieu heeft Tencel™.

Eigenschappen van Tencel™

Tencel™ is onder duurzame merken niet alleen populair omdat zij goed scoort op gebied van duurzaamheid, maar ook omdat het een ontzettend fijne en mooie stof is om te dragen! . De belangrijkste eigenschappen zijn:

• Tencel™ is enorm zacht, wat zorgt voor veel draagcomfort
• Tencel™ ademt goed. Dat zorgt dat de stof zowel fijn is voor de winter als de zomer.
• Tencel™ is water absorberend. Zelfs nog meer dan katoen.

• Tencel™ is erg sterk. Hierdoor is het materiaal ook geschikt voor kledingstukken die meer stevigheid nodig hebben zoals sportkleding. En hierdoor gaan de kledingstukken ook langer mee (duurzamer)

• Tencel™ blijft langer schoon doordat zij sterk de groei van bacteriën vertraagt in vergelijking tot andere stoffen.

Tencel™ wordt vaak gebruikt als vervanger van minder duurzame stoffen

Tencel vervangt niet per se één stof, zoals biologisch katoen dat doet voor conventioneel katoen. We zien dan ook dat Tencel voor meerdere stoffen als zogenaamde ‘vervanger’ wordt gebruikt. Is dat inderdaad beter voor de natuur?

Tencel versus zijde

Zijde staat bekend om zijn zijdezachte en luxe uitstraling. Helaas is zijde niet echt een milieu- en diervriendelijk materiaal. Zo rapporteer het 2017 Pulse Fashion Rapport dat van 14 veelgebruikte stoffen, zijde het meest bijdraagt aan de opwarming van de Aarde. Daarnaast is zijde een dierlijke vezel dat afkomstig is uit de cocon van een zijderups. De rupsen worden gekweekt en in gevangen gehouden totdat er een cocon gesponnen wordt. Daarna worden de cocons gekookt terwijl de rupsen er nog in zitten. Dit om het speeksel van de zijdeworm los te weken. Hierdoor kan het zijde garen in een keer worden afgewikkeld. Een vreselijk proces dus. Overigens zijn er ook soorten zijde waarbij de rupsen niet levend gekookt worden. Maar helaas gebeurt het bij veel zijde nog wel.

Suggestie vanuit SFGC: voor de zijde uitstraling is Tencel™ dus zeker een meer milieu- en diervriendelijke optie.

Tencel versus polyester

Een kenmerkende eigenschap van polyester is dat het een sterk materiaal is. Je ziet daarom vaak dat bepaalde kledingstukken zoals sportkleding gemaakt worden van polyester. Een eigenschap die ook Tencel™ heeft is dat het materiaal erg sterk is. Op deze manier zijn Tencel™ en polyester geschikt voor dezelfde kledingstukken. Echter is polyester een stuk minder duurzaam. Zo wordt het gemaakt van ruwe olie, een nog meer vervuilende industrie dan de mode-industrie. Verder worden er bij polyester veel zware kleurstoffen gebruikt worden die ook weer vervuilend zijn. Een andere negatieve eigenschap van polyester is dat het microplastics loslaat tijdens het wassen. Deze komen in rivieren en meren terecht en zijn schadelijk voor milieu, dieren en ons eigen lichaam.

En dus geldt ook hier, Tencel™is een milieuvriendelijkere vervanger van polyester.
.

Tencel versus viscose

Zoals eerder in dit artikel genoemd, Lenzing heeft ooit Tencel geïntroduceerd als de vervanger van viscose. Qua grondstoffen hebben viscose en Tencel™. dan ook veel overeenkomsten. Hoewel viscose vaak als natuurlijke materiaal verkocht wordt en dus misschien duurzaam lijkt, is het helemaal niet zo duurzaam. Het grootste probleem is dat de productie enorm milieubelastend is. Dit allemaal omdat de productie van viscose er veelal op gericht is dat dit zo snel en goedkoop mogelijk moet. Om de houtcellulose tot een vezel te verkrijgen zijn veel chemicaliën nodig. Deze chemicaliën zijn vaak giftig en komen vrij in de lucht of rivieren in de buurt van de fabrieken. Naast het gebruik van schadelijke chemicaliën worden er voor de productie van viscose ook veel bomen gekapt voor de houtpulp – waarvan we zeker niet altijd weten of dit duurzaam beheerde bossen zijn. Hierdoor worden er jaarlijks miljoenen bomen gekapt voor het materiaal.

Voor meer informatie over de vervuilende viscose industrie kun je het rapport lezen van de changing markets foundation. Zij hebben onderzoek gedaan over de top 3 viscose-productielanden. (Met schokkende uitkomsten.)

Wat zijn relevante certificaten voor Tencel™?

Tencel™ heeft standaard een aantal keurmerken die ervoor zorgen dat de duurzaamheid van het materiaal gecontroleerd blijft worden. Omdat Lenzing de enige producent is van Tencel™ weet je zeker dat ieder item van dit materiaal alle keurmerken bevat.

Certificaten bossen

Als eerste zijn de bossen waar de eucalyptusbomen vandaan komen FSC of PEFC gecertificeerd. Dit keurmerk garandeert dat het bos beheerd wordt op een duurzame manier. De biodiversiteit wordt hier zoveel mogelijk in stand gehouden. Ook houdt het keurmerk rekening met werkomstandigheden. Zo is er een verbod voor kinderarbeid, uitbanning van alle vormen van gedwongen of verplichte arbeid en uitbanning van discriminatie op de werkplaats. Ook het welzijn van de werknemers is dus een belangrijk aspect van het FSC-keurmerk. Het PEFC-keurmerk volgt de bos- en boom producten van duurzame bronnen tot aan het eindproduct. Ook dit keurmerk bevat eisen op het gebied van gezondheid, veiligheid en arbeidskwesties.

EU Ecolabel

Naast deze keurmerken zijn alle producten van Tencel™ milieuvriendelijk verklaard door het EU Ecolabel. Dit is het officiële Europese milieukeurmerk voor non-food producten en diensten. Alle producten die door het label milieuvriendelijk verklaar zijn hebben een verminderde negatieve impact op het milieu, de volksgezondheid, het klimaat en de natuurlijke hulpbronnen. Alleen producten en diensten die voldoen aan de strenge eisen, kunnen het keurmerk krijgen. Ook zijn de producten van Tencel™ gecertificeerd als Biobased materiaal door de USDA (United States Department of Agriculture).

Lees meer over de keurmerken:

• EU Ecolabel
• FSC
• PEFC
• USDA

Hoe duurzaam is lyocell dat niet de naam Tencel™ draagt?

Als je een kledingstuk tegenkomt met het materiaal lyocell die niet afkomstig is van Lenzing, kun je aan de hand van bijvoorbeeld keurmerken zelf bepalen of het materiaal ook echt duurzaam is. Zo kun je kijken of het product een van de keurmerken heeft die Tencel™ ook heeft. Zo kun je er bijvoorbeeld achter komen of de vezels afkomstig zijn van duurzame bossen.

Betekent een kledingstuk van Tencel™ ook goede werkomstandigheden?

Het korte antwoord is: Nee. Maar iets genuanceerder: een kledingstuk van Tencel betekent vooral dat het materiaal milieuvriendelijker is dan conventionele modestoffen als polyester, katoen, viscose, etc. Behalve dat de keurmerken als FSC en PEFC ook iets zeggen over sociale standaarden met betrekking tot het bosbeheer, zegt het dus niets over of de fabriek(en) die jouw kledingstuk in elkaar heeft gezet, goed met zijn werknemers om gaat. Check dus altijd apart of een modemerk naast duurzame materialen, ook let op hoe de arbeidsomstandigheden zijn in haar keten. Zo kan je letten of het merk is aangesloten bij Fair Wear Foundation? Of ze zelf de fabrieken bezoeken? Of maakt zij (vrijwel) alles in eigen beheer? Als SFGC vinden we het jammer dat Tencel nauwelijks tot niets communiceert over de ‘people’ kant van duurzaamheid van het materiaal ofwel het kledingstuk/eindproduct wat daarmee wordt geproduceerd.

Welke kritische nooit kan je zetten bij het gebruik van Tencel™?

Steeds vaker wordt de wereld geteisterd door heftige bosbranden. Een van de oorzaken hiervan is de droogte door klimaatverandering. Voor Tencel™ worden er grote lappen grond aangebouwd met de bosbrand gevoelige Eucalyptusboom. Dit leidde de afgelopen jaren in onder meer Portugal en Spanje tot een grote branden. Oorspronkelijke komt de Eucalyptusboom uit Australië, maar groeit inmiddels als ’uitheemse’ boom inmiddels in vele andere landen. Doordat de boom origineel geen onderdeel is van de natuurlijk, tast helaas het op een negatieve manier de biodiversiteit aan.

Alsnog is Tencel vergeleken materialen als zijde, polyester en viscose zeker een veel duurzamere keuze. Als je hier meer over wil weten, COSH.ECO heeft over de impact van lyocell op biodiversiteit en bosbranden een zeer gedegen blog geschreven.

Verzorging en prijsklasse

Tencel™is over het algemeen makkelijk in de verzorging. Bekijk altijd goed het waslabel dat in het kledingstuk staan. Over het algemeen kun je het item het best wassen op 30/40 graden. Droog het kledingstuk ook niet in de droger, maar liever gewoon aan de buitenlucht. Het materiaal droogt gelukkig erg snel. Een nadeel is dat het materiaal wel snel kreukt, maar minder als viscose.

Over het algemeen kan Tencel™ wel wat duurder zijn dan andere duurzame materialen, zoals bijvoorbeeld biologisch katoen. Maar daar tegenover staan wel weer heel veel mooie eigenschappen en een wat luxere uitstraling vergelijkbaar met zijde. 

Welke Innovaties spelen er op gebied van Tencel™?

Het bedrijf Lenzing™ blijft verder innoveren op het gebied van duurzaam textiel. Zo hebben ze in 2017 een nieuw materiaal ontwikkeld die nog net iets beter is dan Tencel™. Dit materiaal heet Ecovero™. Qua grondstof is het vergelijkbaar met Tencel™, het is namelijk ook gemaakt van houtcellulose. Het grootste verschil in eigenschap tussen Tencel™ en Ecovero™ is dat Ecovero™ een stuk kleurvaster is. Daarom zie je ook vaak kledingstukken van Ecovero™ met mooie gekleurde prints. Daarnaast gelden voor Ecovero™ nog striktere duurzaamheidseisen dan voor Tencel™.

Wil je (nog) meer weten? Dan vind je in deze lijst bronnen die we voor dit artikel hebben gebruikt.

Meer SFGC pioniers die gebruik maken van Tencel™